Türk Hukukunda Malvarlığı ve İşletme Devirlerinin Esasları

Türk hukuk sisteminde, bir malvarlığının veya işletmenin devrini tek bir kanun altında düzenleyen özel bir yasa bulunmamaktadır. Ancak bu konu, başta Türk Borçlar Kanunu ve Türk Ticaret Kanunu olmak üzere çeşitli kanunlardaki hükümlerle ele alınmıştır.

Türk Borçlar Kanunu Kapsamında Sorumluluk

Malvarlığı devirlerindeki temel yasal çerçeveyi 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu’nun 202. ve 203. maddeleri oluşturur.

Madde 202’ye göre, bir malvarlığını veya işletmeyi, tüm varlıkları (aktifleri) ve borçları (pasifleri) ile bir bütün olarak devralan kişi, o malvarlığı veya işletmenin borçlarından sorumlu hale gelir. Bu sorumluluk, devralan kişinin durumu alacaklılara şahsen bildirdiği veya ticari işletmeler için Ticaret Sicili Gazetesi’nde, diğer durumlar için ise ülke genelinde yayımlanan bir gazetede ilan ettiği tarihten itibaren başlar.

Bu devir işlemine rağmen, devri yapan önceki borçlu, devralanla birlikte iki yıl süreyle borçlardan müteselsilen (zincirleme olarak) sorumlu olmaya devam eder. Bu iki yıllık sürenin başlangıcı şu şekildedir:

• Vadesi gelmiş borçlar için: Bildirim veya ilanın yapıldığı tarihten itibaren.
• Vadesi henüz gelmemiş borçlar için: Borcun muaccel olduğu (ödenebilir hale geldiği) tarihten itibaren.

Eğer devralan taraf, alacaklılara yönelik bu bildirim veya ilan yükümlülüğünü yerine getirmezse, bahsedilen iki yıllık müteselsil sorumluluk süresi işlemeye başlamaz.

Madde 203’e göre ise, iki işletmenin birleşmesi durumunda (birinin diğerine katılması veya karşılıklı olarak aktif ve pasiflerini devralmaları yoluyla), her iki işletmenin alacaklıları da tüm alacaklarını yeni kurulan veya devralan işletmeden talep etme hakkına sahip olurlar.

Türk Ticaret Kanunu’ndaki Özel Düzenlemeler

6102 sayılı Türk Ticaret Kanunu’nda da işletme devirleri için özel hükümler yer almaktadır. Kanunun 11. maddesi bir ticari işletmenin devrinin kapsamını ve şeklini düzenlerken, 134. ve 158. maddeleri arasında ise şirket birleşmeleri detaylı olarak ele alınmıştır.

Başarılı bir birleşme veya devralma süreci için, ilgili tarafların öncelikle Türk Ticaret Kanunu, Türk Borçlar Kanunu ve kendi faaliyet alanlarına özgü mevzuat hükümlerini dikkatle incelemesi kritik öneme sahiptir.

Özetle, bu yasal düzenlemeler uyarınca bir tüzel kişi, bir işletmeyi tüm varlık ve borçlarıyla devraldığında, o işletmenin hem alacaklarından hem de borçlarından sorumlu olur.

Diğer Önemli Hususlar

Rekabet Hukuku: 4054 sayılı Rekabetin Korunması Hakkında Kanun’un 7. maddesi, piyasada hâkim durum yaratan veya mevcut bir hâkim durumu güçlendiren birleşme ve devralmaları yasaklar. Belirlenen ciro eşiklerini aşan bu tür devir işlemleri için Rekabet Kurumu’ndan izin alınması zorunludur.

Vergi Yükümlülükleri:

• Kurumlar Vergisi: Malvarlığı devri, devreden şirket için bir gelir olarak kabul edilebileceğinden kurumlar vergisi doğurabilir.
• Katma Değer Vergisi (KDV): Devir işlemi, genellikle varlıkların satış değeri üzerinden KDV’ye tabidir. Varlık türüne göre KDV oranı %1, %8 veya %18 olarak değişmekle birlikte genel oran %18’dir. Yatırım teşvik belgeleri gibi bazı mekanizmalarla KDV yükümlülüğü azaltılabilir.

---

Malvarlığı Devrine İlişkin Temel Yasal Maddeler

• Türk Borçlar Kanunu: Madde 202 ve Madde 203
• Türk Ticaret Kanunu: Madde 134-158
• İcra ve İflas Kanunu: Madde 280
• Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun: Madde 30
• Rekabetin Korunması Hakkında Kanun: Madde 7